Łańcuch pokarmowy (troficzny) – definicja, charakterystyka

Łańcuch pokarmowy, inaczej troficzny zwraca naszą uwagę na wzajemne zależności między roślinami i zwierzętami. Pokazuje, kto czym się odżywia. Dzięki temu łatwiej zrozumieć, że np. wyginięcie jakiegoś gatunku ma także znaczenie dla innych.

Łańcuchy pokarmowe mogą tworzyć bardzo rozbudowane sieci zależności między roślinami, roślinożercami i drapieżnikami.

Co to jest łańcuch pokarmowy?

Łańcuch troficzny, czyli łańcuch pokarmowy to szereg, w którym poprzednie ogniwo staje się pokarmem dla kolejnego. Na początku każdego łańcucha znajduje się organizm samożywny. Takimi organizmami są przede wszystkim rośliny, które w procesie fotosyntezy wytwarzają substancje niezbędne do życia. Inaczej jest w przypadku zwierząt, które nie są w stanie wytwarzać sobie pokarmu, tylko zjadają inne organizmy. Te, które zjadają rośliny, nazywamy roślinożercami lub konsumentami I rzędu. Z kolei drapieżniki, które zjadają inne zwierzęta, nazywamy mięsożercami lub konsumentami II rzędu.

Podstawowy łańcuch troficzny, pokarmowy wygląda tak:

producent (roślina) – konsument I rzędu (roślinożerca) – konsument II rzędu (mięsożerca).

Czy wiesz, że…
Nie każda roślina jest producentem. Trzeba pamiętać, że istnieją rośliny pasożytnicze i półpasożytnicze, np. jemioła.

Pokaż więcej

Przykłady łańcucha troficznego

Łańcuch troficzny może przyjmować bardzo różne formy w zależnością od środowiska, które się opisuje. Z reguły taki łańcuch ma do 4–5 ogniw.

Łańcuch pokarmowy w ekosystemie lądowym

Łańcuch pokarmowy na lądzie nie wszędzie wygląda tak samo. Jest tutaj kilka podstawowych ekosystemów, które oczywiście w każdym klimacie przyjmują nieco inne formy.

Łańcuch pokarmowy w lesie to np.: liść – mrówka – jeż – lis – wilk albo: owoc poziomki – ślimak – jeż – borsuk.
Łańcuch pokarmowy na polu to np.: pszenica – mysz – myszołów albo: ziemniaki – stonka – kuropatwa – lis.
Łańcuch pokarmowy na sawannie to np.: akacja – żyrafa – lew albo: baobab – zebra – lew.
Łańcuch pokarmowy na stepie to np.: trawa – bizon – wilk stepowy, nasiona traw – kuropatwa – pustułka.
Łańcuch pokarmowy na łące to np. trawa – konik polny – żaba – bocian albo: mniszek lekarski – gąsienica – kuropatwa – orzeł.

Łańcuch pokarmowy w ekosystemie wodnym

Podstawą łańcucha pokarmowego w morzu jest fitoplankton, jeśli zaś chodzi o rzekę i jezioro, są to przede wszystkim rośliny wodne.

Łańcuch pokarmowy w jeziorze to np.: plankton – rozwielitka – płoć – szczupak albo: moczarka kanadyjska – szczeżuja – wydra – jastrząb.
Łańcuch pokarmowy w rzece to np.: plankton roślinny – ukleja – czapla albo: moczarka kanadyjska – płoć – wydra.
Łańcuch pokarmowy w morzu to np.: okrzemka – krewetka – śledź – dorsz albo: fitoplankton – zooplankton – meduza – żółw morski.

Popularne pytania o łańcuch pokarmowy

Co zjada ślimaka?

Przy okazji łańcucha pokarmowego warto zadać pytanie, co zjada ślimaka. Dlaczego? Bo odpowiedź pokazuje, że jeden element łańcucha może stanowić pokarm dla różnych zwierząt. Ślimaki zjadają np. owady, żaby, kosy, drozdy, szpaki, bażanty, mewy, jeże, ryjówki i krety.

Co je sowa?

Pytanie o to, co je sowa, zwraca z kolei uwagę na to, że w łańcuchu pokarmowym często dochodzi do sytuacji, kiedy jeden konsument żywi się bardzo różnymi organizmami. Sowa na przykład poluje na różne gatunki zwierząt – od małych owadów po ssaki.

Rys. Adobe Stock