„Budżet” pochodzi od łacińskiego słowa bulga. Jest to nazwa specjalnego skórzanego mieszka, który służył do zbierania pieniędzy. Najprościej rzecz ujmując, można powiedzieć, że budżet to zestawienie planowanych wpływów pieniędzy (z angielskiego cash flow in) i wydatków (cash flow out).
Budżet dotyczy każdej skali działalności, dlatego wskazując od największego, możemy wyróżnić budżet Unii Europejskiej, budżet państwa, budżet firmy i budżet rodzinny. Mimo tego, że różnią się one wielkością, każdy z nich zbudowany jest na podstawie wpływów i wydatków.
Czym właściwie jest budżet?
Żeby dobrze gospodarować pieniędzmi, niezależnie od skali (czy chodzi o pieniądze własne – prywatne, pieniądze rodziny czy większych organizacji) trzeba wiedzieć jaką kwotą się dysponuje. Trzeba więc wiedzieć jakie się ma dochody, a jakie wydatki konieczne. Dobre planowanie i oszczędzanie części pieniędzy na nieprzewidziane wydatki lub gorsze czasy pozwala nam bezpieczniej funkcjonować. Ostatnio dużo się mówi o różnego rodzaju budżetach – europejskim, polskim, budżetach obywateli, którzy mają kłopoty w związku z kryzysem wywołanym pandemią. Sprawdź, o co w nich chodzi i jak te budżety na siebie wpływają.
Budżet Unii Europejskiej wspierający rozwój
Państwa, które tworzą Unię Europejską, mają wspólny budżet. Dzięki niemu mogą wspierać działania państw członkowskich w najważniejszych dla mieszkańców Unii Europejskiej dziedzinach. Są to m.in. ochrona środowiska, rozwój obszarów wiejskich, rozwój gospodarczy, tworzenie miejsc pracy, obrona praw człowieka czy ochrona granic Unii Europejskiej. A czy wiesz, że pierwszy taki budżet stworzono w 1967 roku? Można sobie zadać pytanie, po co w ogóle tworzyć budżet Unii Europejskiej, czemu państwa członkowskie same nie mogą rozwiązać swoich problemów? Przyczyn jest kilka:
- państwa o wyższym poziomie rozwoju wpłacają do budżetu więcej niż państwa znajdujące się w trudniejszej sytuacji, które z budżetu dostają więcej środków na swoje potrzeby. Jest to więc forma solidarności między państwami;
- budżet Unii Europejskiej wskazuje najważniejsze tematy wymagające rozwiązania w całej Europie, aby dążyć do wyrównania gospodarek, a także wspólnie odpowiedzialnie dbać o dobro Europy. Rządom poszczególnych państw trudniej byłoby się porozumieć w tej sprawie;
- budżet Unii Europejskiej działa też mobilizująco – Unia oferuje możliwość skorzystania ze wsparcia np. przy budowie dróg. Wobec tego rząd danego państwa może zdecydować się na taką inwestycję, wiedząc, że poniesie mniejsze koszty. Gdyby nie dofinansowanie z budżetu europejskiego, nie byłby w stanie tego zrobić.
Budżet państwa – jeden z najważniejszych dokumentów
Budżet państwa to najważniejszy plan finansowy w kraju. Określa wydatki państwa i dochody na kolejny rok. Budżet przygotowywany jest przez rząd, uchwalany przez Sejm i zapisywany w formie ustawy budżetowej. Jest ona na tyle ważna, że nawet prezydent nie ma prawa jej zawetować, czyli odrzucić. Z drugiej strony, jeśli rząd nie przygotuje budżetu w terminie, prezydent może rozwiązać parlament i rozpisać przedterminowe wybory.
Budżet państwa opiera się na podatkach od osób fizycznych i firm, a także (od kiedy Polska jest w Unii Europejskiej), na pieniądzach przyznawanych z budżetu Unii Europejskiej. Wszystkie te pieniądze są przeznaczane na rozwój państwa, bezpieczeństwo granic i ludzi, budowę dróg, służbę zdrowia i wiele innych dziedzin, z których wszyscy korzystamy.
Budżet firmy nakierowany na zysk
Każda firma, aby mogła dobrze działać, musi mieć zaplanowany budżet. Musi więc planować przychody i sprawdzać, czy zarabia tyle ile planowała. Następnie może bezpiecznie dostosowywać comiesięczne wydatki. Są to pensje dla pracowników, koszty wynajmu lub koszty energii, a także pojazdy i zużyte przez nie paliwo. Taką prognozę wydatków i wpływów każda firma powinna wykonywać przynajmniej raz w roku i korygować co kwartał lub pół roku. Budżet powinien być tak zaplanowany, żeby zawsze na koniec roku zakładał zysk firmy. Niestety, jeśli firma ma kłopoty finansowe (a w czasie pandemii wiele firm je ma), to jedną z metod oszczędności jest zmniejszanie zatrudnienia – albo przez zmniejszanie każdemu części wypłaty, albo zwalnianie pracowników. Jest to bardzo bolesne dla pracowników. Aby temu zapobiec polski rząd przeznaczył sporą część pieniędzy z budżetu państwa na tak zwaną tarczę antykryzysową i dofinansowuje firmy, aby mogły utrzymać stanowiska pracy dla pracowników.
Budżet rodzinny i jego planowanie
Budżet rodzinny powstaje praktycznie tak samo jak budżet państwa, tylko dotyczy oczywiście mniejszych wydatków. Na niektórych stronach internetowych można znaleźć specjalne kalkulatory i aplikacje, które pozwalają dokładnie zaplanować budżet domowy. Są one bardzo przydatne, zwłaszcza przy sporządzaniu budżetu domowego po raz pierwszy, ponieważ ułatwiają uporządkowanie wszystkich elementów domowego budżetu. Wprawdzie kontrola domowego budżetu to zadanie dla dorosłych, ale dzieci też powinny uczyć się, jak mądrze gospodarować pieniędzmi.
Fot. Steve Buissinne / Pixabay
