Państwo można porównać do ogromnego przedsiębiorstwa. Aby mogło funkcjonować musi zbierać pieniądze, aby później wydać je na najważniejsze sprawy.
Budżet państwa to plan dochodów i wydatków na tzw. rok budżetowy. Najczęściej rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ale np. w USA rok budżetowy zaczyna się w październiku, a w Wielkiej Brytanii w kwietniu.
Budżet państwa w Polsce
W Polsce budżet państwa ustala się na podstawie ustawy budżetowej. Po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw staje się prawem i na jej podstawie można określać dochody i wydatki państwa. A czy wiesz, że są sytuacje, w których w Polsce można uchwalić specjalny budżet nazywany prowizorium budżetowym? Taką sytuacją może być np. klęska żywiołowa i konieczność poniesienia nieplanowanych wydatków na likwidację jej skutków. Wtedy na pewien czas, krótszy niż rok, uchwala się właśnie prowizorium budżetowe.
Dochody budżetu państwa w Polsce
Aby państwo mogło wydawać pieniądze musi je najpierw zebrać. Jakie są główne źródła dochodów państwa w Polsce? Przede wszystkim są to podatki, czyli obowiązkowe wpłaty wnoszone przez osoby lub firmy do budżetu państwa. I tak np. są to:
- podatki dochodowe od firm i osób,
- podatek VAT, czyli podatek ponoszony w czasie sprzedaży towarów i usług,
- podatki od spadków i darowizn,
- od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej częścią dochodów są też środki z budżetu europejskiego – w 2019 roku było to 1,9 mld złotych.
Poza podatkami państwo uzyskuje dochody z czynszów (opłata za wynajmowanie domów, mieszkań i firm) i ceł (czyli dochody uzyskane z opłaty za przewożenie towarów przez granicę).
Wydatki polskiego budżetu państwa
Państwo zbiera pieniądze z tych źródeł po to aby móc sfinansować najważniejsze sprawy dla Polski, takie jak nauka, rolnictwo, oświata i wychowanie, ochrona zdrowia, opieka społeczna, wymiar sprawiedliwości i inne. Jeśli chodzi o konkretne przeznaczenie to możemy wymienić:
- finansowanie zadań, które wykonują rząd, sądy i inne instytucje państwowe,
- subwencje, czyli pomoc finansowa której nie trzeba zwracać dla partii politycznych,
- subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, czyli samorządów wojewódzkich, gminnych i powiatowych,
- dotacje, czyli pieniądze przeznaczone na różne zadania w państwie, których nie trzeba zwracać.
Niestety najczęściej dochody państwa nie wystarczają na pokrycie wszystkich wydatków i ta różnica nazywa się deficytem budżetu państwa. Kiedy państwu brakuje pieniędzy, zwykle musi skądś je pożyczyć, np. od banków, a potem oddać.
Zobacz także: Co to jest budżet domowy. Jak go planować?
Fot. Adobe Stock
