Boże Narodzenie to najważniejsze święto w Polsce. Obchodzone jest w wyjątkowy sposób, a tradycje i zwyczaje z nim związane powstawały przez wiele wieków.
Ubieranie choinki, Wigilia, 12 potraw, łamanie się opłatkiem, karp czy śpiewanie kolęd – to tradycje, które kojarzą się ze Świętami Bożego Narodzenia. Niektóre z nich mają wiele wieków tradycji, inne pojawiły się niedawno. Warto, abyś wiedział, skąd wywodzą się świąteczne tradycje.
Tradycja ubierania choinki
Pierwszym znakiem zbliżających się świąt jest choinka, a właściwie zwyczaj jej ubierania. Zielone drzewko to w wielu tradycjach symbol odradzającego się życia, a tę tradycję obchodzono zwłaszcza w czasie przesilenia zimowego, czyli 21 lub 22 grudnia. Od tego momentu dzień staje się coraz dłuższy, życie zaczyna się odradzać. Choinka ma w związku z tym symbolizować narodziny Jezusa. Co ciekawe, tradycja ubierania choinki w Polsce pojawiła się w XVIII wieku, a dopiero na przełomie XIX i XX wieku stała się bardzo popularna. Wcześniej w polskich chatach nad stołem, przy którym spożywano wieczerzę wigilijną, wieszano zielone gałązki lub wierzchołek drzewka iglastego. Była to podłaźniczka, która według tradycji miała magiczne właściwości i przynosiła szczęście mieszkańcom. Wisiała do święta Trzech Króli (6 stycznia) albo Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego). Podobnie jest obecnie z choinką. Ubieranie bożonarodzeniowego drzewka ma za zadanie wzmocnić magiczne właściwości choinki i odgonić złe moce.
Tradycje wigilijne – łamanie się opłatkiem przed wieczerzą wigilijną
Zgodnie z tradycją wieczerza wigilijna rozpoczyna się 24 grudnia, kiedy na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka. Jej wypatrywanie to zadanie najmłodszych w rodzinie. Kiedy wreszcie gwiazda się ukaże, można siadać do stołu. Jest to nawiązanie do Gwiazdy Betlejemskiej, którą ujrzeli na wschodniej stronie nieba Trzej Królowie. Zwiastowała ona narodziny Jezusa i wskazywała drogę do stajenki.
Wieczerzę rozpoczynamy od łamania się opłatkiem. Jest to symbol pojednania, przebaczenia, znak przyjaźni i miłości. W tym czasie składamy życzenia swoim bliskim. Zwyczaj dzielenia się opłatkiem pochodzi z pierwszych wieków chrześcijaństwa, gdzie łamano się cienkim kawałkiem chleba. A czy wiecie, że łamanie opłatkiem to zwyczaj najbardziej kultywowany w naszym kraju? Poza Polską podobna tradycja jest żywa również w Czechach, na Słowacji, Litwie, Białorusi czy Ukrainie.
Tradycja 12 potraw wigilijnych
Pewnie zauważyliście, że rodzice przygotowujący wieczerzę wigilijną starają się, żeby na stole było równo 12 potraw wigilijnych. I ta tradycja jest dość wyjątkowa, bo wywodzi się z dwóch źródeł. Po pierwsze, to tradycja chrześcijańska odnosząca się do liczby apostołów, których było właśnie dwunastu. Jednak jest to też tradycja ludowa, według której 12 potraw symbolizuje 12 miesięcy w roku. Co ważne, trzeba skosztować każdą z 12 potraw, w przeciwnym razie za każdą niezjedzoną potrawę pozbawisz się jednej przyjemności w kolejnym roku.
Pod obrus rodzice wkładają też sianko, które ma symbolizować narodziny Jezusa w ubóstwie. Bardzo miłą tradycją jest również zostawianie dodatkowego nakrycia dla niespodziewanego gościa. Oznacza to, że jesteśmy gotowi przyjąć i ugościć w czasie Wigilii osobę w potrzebie. Co ciekawe, tradycja ta wywodzi się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich. Wigilia odbywa się w okolicach przesilenia zimowego, wtedy też szczególnie wspominano bliskich, a tradycja wymagała pozostawienia dla duchów zmarłych miejsca w domowym zaciszu i jadła.
Dlaczego karp na Wigilię stał się tradycją?
Jeśli chodzi o potrawy, to jedną z najważniejszych jest karp. Rybę na Wigilię spożywa się, ponieważ jest to symbol chrześcijaństwa. Ryba pochodzi z wody, co symbolizuje wodę święconą, czyli jest częściowo dla ducha, a poza tym jest smaczna i pożywna, więc jest również dla ciała. A dlaczego karp? To akurat historia najnowsza. Przed wojną 24 grudnia jadano leszcza, sandacza, lina i inne ryby. Po 1945 roku Polska była bardzo zniszczona w wyniku działań wojennych, a w kraju panowała bieda. Wówczas minister Hilary Minc nakazał budowę stawów, w których zaczęto hodować karpie. Ryba była smaczna i co ważne, tania, dlatego szturmem zdobyła wigilijne stoły w Polsce i tak zostało do dziś.
Prezenty i kolędy, czyli najmilsze dzieciom tradycje wigilijne
Dla dzieci wieczerza wigilijna może się nieco dłużyć. Wszystko dlatego, że pod choinką widzą już czekające na nie prezenty, które będą mogły rozpakować dopiero po uroczystej kolacji. Tradycja prezentów to nawiązanie do Trzech Króli, którzy złożyli podarki Jezusowi w Betlejem. Jej początek sięga XIII wieku, a w Polsce stała się powszechna w XIX wieku. Prezenty są też bardzo związane z postacią świętego Mikołaja, zarówno biskupa z Miry, jak i tego, który obecnie żyje w Laponii.
Ważną tradycją wigilijną jest także śpiewanie kolęd i pastorałek, co wywodzi się z tradycji ludowej. Najbardziej znane kolędy to: „Wśród nocnej ciszy”, Przybieżeli do Betlejem” „Bóg się rodzi” czy „Lulajże Jezuniu”.
Czy wiesz, że…
Najpopularniejszą na świecie kolędą jest „Cicha noc”. Powstała w 1818 roku w austriackim miasteczku w Alpach i do dziś przetłumaczona została na ponad 300 różnych języków!
Zobacz także: Co robią pomocnicy świętego Mikołaja? Jak pomóc innym?
Fot. Adobe Stock
