Kazimierz był najstarszym synem Mieszka II Lamberta i Rychezy. Urodził się 25 lipca 1016 roku (co ciekawe, to pierwszy władca Polski, którego znana jest dokładna data urodzin i śmierci). Jego dzieciństwo i wczesna młodość przypadają na okres rozkwitu Polski.
Do 1025 roku krajem rządził jego dziad Bolesław Chrobry, który został pierwszym królem Polski. Po jego śmierci koronę królewską nałożył na swoje skronie jego ojciec Mieszko II Lambert. Kazimierz w wieku 10 lat trafił do jednego z klasztorów, aby zdobyć dobre wykształcenie, ponieważ w tamtych czasach to mnisi mieli największą wiedzę z różnych dziedzin życia. Po śmierci Mieszka prawowitym następcą tronu został zaledwie 18-letni Kazimierz.
Bardzo trudne początki panowania Kazimierza Odnowiciela
Na swoje nieszczęście Kazimierz objął władzę w kompletnie rozbitym państwie, osłabionym najazdami sąsiadów i fatalnymi rządami Bezpryma. Co gorsza, wewnątrz kraju dochodziło do licznych niepokojów, a jeden z nich – bunt możnowładców – zmusił Kazimierza do ucieczki na Węgry prawdopodobnie w 1037 roku. W ciągu kolejnych kilku miesięcy Polska właściwie przestała istnieć. W Wielkopolsce po buncie ludowym nastąpił powrót do wierzeń pogańskich, Mazowsze i Pomorze stały się oddzielnymi państwami. W 1038 roku na Polskę najechał czeski książę Brzetysław, który spustoszył Wielkopolskę, niszcząc wiele miast, a na dodatek zabrał Polsce Śląsk i Małopolskę. Dzięki temu stał się bardzo potężny, a to z kolei nie mogło podobać się cesarzowi niemieckiemu Henrykowi III. Dlatego właśnie do niego udał się po pomoc Kazimierz. Cesarz udzielił mu znacznego wsparcia finansowanego i przede wszystkim oddał pod jego dowództwo 500 świetnie wyszkolonych, ciężkozbrojnych rycerzy. Na ich czele książę powrócił do Polski. Wsparł go również książę ruski Jarosław Mądry, a Kazimierz pojął za żonę jego siostrę Marię Dobroniegę.
